متخصص تغذیه، رژیم درمانی
مس یک ماده معدنی و ضروری برای بدن است که اهمیت حیاتی برای سلامت جسم و روان انسان دارد، سال ها بروی این ماده معدنی در آزمایشگاه های دولتی و خصوصی مطالعه و تحقیق شده، با این حال اهمیت آن برای سلامت هنوز هم تا حد زیادی مورد بی توجهی قرار می گیرد.
وظایف مس در بدن
مس نقش های بسیار مهمی در بدن انسان ایفا می کند. مشکل زمانی رخ می دهد که مقدار آن در بدن افزایش یابد. برخی از وظایف مهم مس در بدن عبارتند از:
۱. حفظ استخوان، مفاصل و بافت های همبند: مس در پیوند خوردن کلسیم به استخوان ها و بافت های همبند به منظور ساخت و ترمیم آن ها مورد نیاز است. این شامل تاندون ها، رباط ها، پوست، مو، ناخن، شریان ها، وریدها و غیره می شود. عدم توازن می تواند به پوکی استخوان و تقریبا به تمام مشکلات پوستی، تاندون ها، مو و ناخن ها دامن بزند.
۲. تولید انرژی در سلول ها: مس در مرحله نهایی چرخه تولید انرژی به نام سیستم حمل و نقل الکترون مورد نیاز است. در این سیستم بیشترین انرژی سلولی ما تولید می شود. هر گونه مشکل در این بخش باعث خستگی، افسردگی و ناتوانی های دیگر که مربوط به کمبود انرژیست می شود.
۳. سیستم ایمنی بدن: روی فلزیست که در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش بسیار مهمی دارد، میزان مس و روی باید در بدن باهم متوازن باشند، زمانی که مس افزایش یابد باعث کاهش روی و تضعیف سیستم ایمنی بدن می گردد و شخص در معرض ابتلا به انواع عفونت ها و قارچ ها قرار می گیرد.
۴. سیستم غدد درون ریز، به ویژه تیروئید و غدد آدرنال: غده تیروئید نسبت به مس بسیار حساس است. بخشی از آن به این دلیل است که تیروئید به آسانی توسط سیستم اعصاب سمپاتیک تحت تاثیر قرار می گیرد. مشکلاتی از قبیل کم کاری یا پرکاری تیروئید رابطه مستقیم با عدم تعادل مس در بدن دارند، بنا بر تجربه ما اکثر مشکلات تیروئید با تنظیم میزان مواد معدنی و ایجاد توازن بین آن ها رفع می گردد و نیازی به هورمون درمانی نمی باشد.
۵. سیستم تولید مثل: مس ارتباط تنگاتنگی با متابولیزم استروژن دارد و برای باروری در زنان و حفظ بارداری مورد نیاز است. عدم تعادل می تواند باعث مشکلات مختلف در ارگان های زنانه و ایجاد ناراحتی هایی از قبیل سندرم قبل از قاعدگی، کیست تخمدان، ناباروری، سقط جنین، اختلالات جنسی و غیره شود. در مردان فلز روی برای تولید اسپرم مورد نیاز است و عدم تعادل مس تاثیر مستقیم بروی عملکرد فلز روی می گذارد و منجر به کاهش میل و توانایی های جنسی در مردان می شود.
حتما بخوانید: آیا می دانستید بیش از نیمی از مردم از کمبود ویتامین د رنج می برند؟
۶. سیستم عصبی: مس محرک تولید انتقال دهنده های عصبی از قبیل: اپی نفرین، دوپامین، نوراپی نفرین و مونو آمینو اکسیداز (آنزیمی که برای تولید سروتونین لازم است) می باشد. عدم تعادل مس تاثیرات همه جانبه بروی سیستم اعصاب مرکزی می گذارد که به شدت با واکنش های روانی، عاطفی و عصبی همراه است. برخی از علایم آن عبارتند از کاهش قدرت حافظه به خصوص در افراد جوان، افسردگی، اضطراب، اختلال دو قطبی، اسکیزوفرنی و دیگر اختلالاتی که در این مقاله مورد بحث قرار می گیرند.
سه حالت عدم تعادل مس:
1. کمبود مس
2. ازدیاد مس
3. مس غیر قابل دسترس
حالت اول و دوم براحتی قابل فهم است. بعضی از غذاها دارای مقادیر زیادی مس می باشند مانند انواع گوشت قرمز (دل، جگر ، قلوه)، تخم مرغ، حبوبات، تخم آفتابگردان، مغزها مانند گردو، پسته و غیره، زیاده روی در خوردن آن ها منجر به ازدیاد مس در بدن فرد می شود و در قبال آن میوه‌ها، سبزیجات و برخی دیگر از مواد غذایی دارای میزان کمی مس می باشند، معمولاً افراد با متابولیزم سریع دچار کمبود مس و افراد با متابولیزم کند دارای ازدیاد مس یا مس غیر قابل دسترس در بدن می باشند.
مس غیر قابل دسترس برای بدن چیست؟ این یک حالت خیلی معمول است، مس به اندازه کافی یا زیاد در بدن وجود دارد ولی بدن نمی تواند از آن استفاده نماید، به این دلیل که مواد معدنی مانند مس، برای جابجایی در بدن می بایست به پروتئین های حمل کننده به نام های Ceruloplasmin یا Metallothionein متصل شوند، مس آزاد بدون اتصال به پروتئین ها در بدن بصورت آزاد می چرخد و در اندام های مختلف مانند کبد، مغز، اندام های تناسلی و غیره تجمع پیدا می کند. این حالت معمولا در افراد با متابولیزم کند دیده می شود و یکی از علل آن کم کاری غدد فوق کلیوی (آدرنال) می باشد، به دلیل اینکه هورمون های ترشح شونده توسط این غدد به کبد دستور تولید پروتئین های حمل کننده مس را می دهند.
حتما بخوانید: عوارض قرص ضد بارداری چیست؟ ریزش مو و سایر خطرات آنرا بشناسید
علائم عدم تعادل مس در بدن:
هر ماده معدنی تمایل به تجمع در یک سری از اندام های بدن را دارد مس معمولاً در بافت کبد، مغز، سیستم عصبی، آلت تناسلی مردان و زنان، پوست و چندین ارگان دیگر تجمع می کند و موجب اختلال در عملکرد آن ها می شود، در زیر به بررسی تأثیر مس بر بخش های مختلف بدن می پردازیم.
مس و سیستم عصبی: بنا بر تحقیق بسیاری از محققان از جمله دکتر پال اک، به مس ماده معدنی احساسات گویند، چون عدم تعادل آن تأثیر عمیقی بروی سیستم اعصاب مرکزی می گذارد، مس تقویت کننده فعالیت مغز قدیم (Old Brain) جایی که مربوط به احساسات و عاطفه است و عنصر روی تقویت کننده مغز جدید (کرتکس) بخشی از مغز که مربوط به استدلال، منطق و غیره است می باشد، وقتی میزان مس در بدن افزایش یابد، فرد تمایل به استفاده از مغز قدیم خود را دارد. به این بخش از مغز، مغز حیوانی، مغز احساسات نیز گفته می شود. در این زمان انواع حالت های عاطفی و احساسی در فرد افزایش می یابد.
بیش از 20 نوع مشکل روانی رابطه مستقیم با عدم تعادل مس در بدن دارند از جمله انواع افسردگی، بی خوابی و اضطراب، خشونت، اختلال حواس، وسواس، اختلال دو قطبی، هراس شدید، اسکیزوفرنی و دیگر بیماری ها مانند میگرن، عصبی بودن، مه مغزی (سردرگمی) و رویا پردازی، تمامی بیماری های ذکر شده بعد از متعادل شدن میزان مس در بدن به طور شگفت آوری از بین می روند.
مس و خشونت در جهان: همانطور که گفته شد مس ارتباط تنگاتنگی با ارتقاء احساسات دارد، بنابراین خشونت به مراتب بیشتر در افرادی که دارای مس مازاد هستند دیده می شود. مشکلی که امروزه در بسیاری از نقاط جهان دیده می شود.
مس و کم خونی: یکی از علائم معمول و همیشگی عدم تعادل مس در بدن کم خونی می باشد که کاملا شبیه کم خونی فقر آهن است. مس برای متابولیزم آهن و تبدیل آهن از حالت Ferric به فرم Ferrous و بر عکس و برای ورود آهن به داخل مولکول هموگلوبین نیاز است. وقتی عدم تعادل مس رخ دهد آهن نمی تواند وارد هموگلوبین شود و کم خونی بروز می دهد، که متأسفانه تعداد بسیار کمی از پزشکان از این نوع کم خونی مطلع هستند، این نوع کم خونی به خاطر فقر آهن نمی باشد و به اشتباه برخی از پزشکان قرص آهن برای بیماران تجویز کرده که شاید کمی حال فرد بهتر شود اما شخص در آینده با مشکلات جدید و جدی که ناشی از ازدیاد آهن در بدن است روبرو خواهد شد. درمان صحیح برای این نوع کم خونی تنظیم میزان مس و سایر مواد معدنی است و بعد از آن کم خونی بدون نیاز به مصرف قرص آهن از بین می رود.
مس و عفونت در بدن: مس برای متابولیزم هوازی مورد نیاز بدن است، عدم تعادل آن اجازه می دهد تا ارگانیسم های قارچی در بدن رشد کنند، همچنین میزان کافی عنصر روی برای عملکرد سیستم دفاعی بدن ضروری است، هر گاه مس در بدن زیاد شود باعث کاهش روی در بافت های بدن و تضعیف سیستم ایمنی می گردد. دلیل اینکه چرا برخی از افراد نمی توانند به سادگی از شر قارچ ها، عفونت های انگلی و سینوسی رها شوند همین امر است.
حتما بخوانید: دلیل ریزش ابروها چیست و آیا درمانی برای آن وجود دارد؟
مس و سیستم تناسلی:
ناراحتی های قبل از قاعدگی: سطح استروژن و مس رابطه مستقیم با هم دارند و هر دو قبل از قاعدگی افزایش می یابند و فرد به طور موقت در این دوران مشکلات ازدیاد مس که شامل مشکلات روانی و جسمی می باشد را تجربه می کند. به همین منظور مصرف قرص ZMA (ترکیب روی، ویتامین B6 و منیزیم) قبل از شروع قاعدگی کمک فراوان در کاهش علائم و تنش ها خواهد کرد زیر باعث کاهش استروژن و سطح مس می گردد.
سایر بیماری ها:
سقط جنین و ناباروری: مطالعات نشان می دهند که احتمال سقط جنین در زنانی که سطح استروژن و مس کمتری دارند بیشتر است، از طرف دیگر ناباروری در میان زنان با سطح مس بالا بسیار شایع است. اگر چه مشکلات ناباروری می توانند به عوامل متعدد دیگری نیز مربوط باشد.
کاهش تمایل جنسی در زنان و مردان: ازدیاد مس باعث افزایش رسوب کلسیم در مو و سایر بافت های بدن می شود، رسوب کلسیم در بافت های بدن زنان، موجب کرخت شدن و کاهش حساسیت و تحریک پذیری در اندام های زنانه می گردد. از طرفی دیگر ازدیاد مس باعث کاهش انرژی بدن می شود که هر دو عامل ذکر شده منجر به کاهش گرایش جنسی و مشکلات مرتبط با آن در زنان می گردد.
مردان: کاهش میل جنسی در مردان نیز رابطه مستقیم با ازدیاد مس یا مس غیر قابل دسترس دارد. مس زیاد باعث ایجاد اختلال در متابولیزم روی و در نهایت منجر به کمبود روی می گردد، اسپرم مردان سرشار از عنصر روی و بدن برای تولید اسپرم نیازمند مقدار کافی از این عنصر می باشد. اگر کمبود روی و ازدیاد مس بدون درمان ادامه یابد بعد از مشکلات جنسی سایر بیماری ها مانند بزرگ شدن پروستات و غیره بوجود می آیند.
می دانیم که تمایلات جنسی فقط مربوط به جسم نمی باشد و بخشی مربوط به روان و تفکرات انسان است، که به آن تمایلات جنسی ثانویه گویند، در افراد با میزان مس بالا معمولاً رویا پردازی و حالات غیر عادی در روابط جنسی بیشتر دیده می شود، همچنین افراد همجنسگرا (Homosexual) دارای میزان مس بیشتری می باشند.
عدم تعادل مس در افراد بخصوص زنان ابتدا ممکن است با تمایل افراطی به برقراری رابطه جنسی نمایان شود. چون ارتباط جنسی باعث تقویت غدد آدرنال (فوق کلیوی) می گردد. غدد فوق کلیوی به کبد دستور تولید پروتئین حمل کننده مس Ceruloplasmin را می دهد و فرد برای مدتی کوتاهی از عوارض مس زیاد در بدن رهایی می یابد.
گرایش زیاد مرد یا زن به برقراری رابطه جنسی به خاطر ازدیاد مس در بدن، جایی است که اکثر صدمات اجتماعی به خانواده وارد می شود، به عنوان مثال زن برای رهایی از عوارضی روانی ناشی از ازدیاد مس که شامل افسردگی، حس تنهایی، کمبود انرژی، احساس پوچی، احتیاج به رابطه جنسی مضاعف دارد و وقتی نمی تواند رابطه جنسی مضاعفی را از همسر خود دریافت کند، غدد آدرنال تضعیف شده و مس شروع به انباشته شدن در بدن می کند و عوارض جسمانی و روانی آغاز می شود و به ناچار و متأسفانه به دنبال روابطی خارج از چار چوب خانواده برای فرار از این عوارض می گردد، مسئله ای که امروزه در بسیاری از روابط دیده می شود، البته فرهنگ و تربیت خانوادگی نقش مهمی تری در واکنش افراد ایفا می کنند. اما تا زمانی که بدن فرد با ازدیاد مس روبرو است درحال جنگ و جدال با این حالت های روانی خواهد بود.
حتما بخوانید: علت سفیدی زودرس موها چیست و آیا درمانی برای آن وجود دارد؟
قرص های ضد بارداری و دستگاه IUD (دستگاه داخل رحمی برای جلوگیری از بارداری): این دو روش کنترل کننده بارداری قطعاً بر متابولیزم مس تأثیر گذارند. برخی از زنان می توانند به خوبی آن ها را تحمل کنند در حالی که برخی دیگر دچار افسردگی، اضطراب و تغییرات شخصیتی و عوارض جانبی بسیار وحشتناکی به صورت موقت یا مزمن می شوند، زنان باید در استفاده از این دو روش بطور جدی تجدید نظر کنند چون باعث افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان می گردند.
مس و بافت های همبند: مس برای تولید کلاژن نیاز است، کمبود مس به ندرت دیده می شود، مس زیاد یا غیر قابل دسترس باعث ایجاد مشکلات در بافت های همبند می گردد.
مس و ارتباط آن با ویتامین C: این دو ماده کاملاً ضد هم هستند یعنی در بدن همدیگر را خنثی می کنند، این یکی از دلایلی است که افراد با خوردن مقادیر زیاد ویتامین C احساس خوبی پیدا می کنند. مس باعث تخریب و از بین رفتن ویتامین C و در قبال آن ویتامین C باعث دفع مس از بدن می گردد.
از وظایف ویتامین C در بدن، حفظ بافت های همبند است، ازدیاد مس موجب کاهش ویتامین C و تضعیف بافت های همبند شده و عوارض و بیماری هایی مانند: خونریزی بدون دلیل لثه ها، آرتروز، مشکلات پوستی، ریزش مو، مشکلات مرتبط با ناخن ها، عضلات و تاندون ها نمایان می گردند.
مس و اعتیاد: اعتیاد رابطه مستقیم با ضعف غدد آدرنال (غدد فوق کلیوی) دارد که معمولا به خاطر ازدیاد مس در بدن می باشد. استفاده از داروهای محرک، گوش کردن به موسیقی با صدای بلند، روابط جنسی و حتی ورزش کردن باعث تقویت موقت غدد آدرنال می گردد. غدد آدرنال به کبد دستور تولید بیشتر پروتئین حمل کننده مس را داده و باعث می گردد مس مازاد مورد استفاده بدن قرار گیرد، بدون استفاده از محرک ها غدد آدرنال تضعیف شده و از میزان پروتئین حمل کننده مس Ceruloplasmin کاسته و مس بصورت آزاد شروع به تجمع در بافت های بدن می کند و عوارضی مانند افسردگی، خستگی و... نمایان می شود، این امر می تواند فرد را به استفاده از روش هایی که باعث تقویت موقت غدد آدرنال می شوند مانند ورزش بیشتر، مصرف مواد کافئین دار از قبیل چای، قهوه، شکلات، مصرف کوکائین و مواد مخدر و... سوق دهد تا فرد بطور موقت از عوارض مس زیاد در امان باشد.
حتما بخوانید: هر آنچه که باید درباره دیابت یا مرض قند بدانید!
رابطه مس و کادمیوم: فلز کادمیوم موجود در ماری جوانا، سیگارها و تنباکو باعث می گردد مس مازاد که در خون به صورت آزاد و بدون اتصال به پروتئین حمل کننده در حال گردش است به طور موقت به محل ذخیره خود برگردد، مصرف این مواد حس خوبی به طور موقت به فرد خواهند داد و از عوارض عدم تعادل مس به طور موقت می کاهند.
مس و تأثیر آن بر شخصیت انسان: صفات مثبتی که در افراد با میزان بالای مس دیده می شوند عبارتند از: گرمی و دلسوزی، طبیعت احساسی که اغلب با جهت گیری هنری همراه است و بسیاری از صفات زنانه مانند نرمی و لطافت.
اما وقتی شخصیت فرد به طور کامل شکل نگرفته یا میزان مس بیش از حد بالا باشد صفات منفی مانند: عدم کنترل افکار، افکار منفی، ذهن رویا پرداز، ساده لوحی، احساسات بیش از اندازه، زود رنجی، گرایش به افسردگی، ترس، وحشت و خشونت ظهور خواهند کرد. ازدیاد بیش از حد مس می تواند یک جدایی ذهنی و روانی از واقعیت در فرد ایجاد کند یک نوع اسکیزوفرنی، مغز این افراد به قدری رویا پردازی می کند که این رویاها برای آن ها تبدیل به اصل و واقعیت زندگی می شوند.
مس و سرطان: عدم تعادل مس سیستم ایمنی بدن را مختل می کند این یکی از دلایلی است که امروزه سرطان گسترش یافته است. سطح بالای مس منجر به افزایش استروژن می شود، استروژن زیاد یک فاکتور مهم در ابتلای فرد به سرطان می باشد.
گیاهخواران و رابطه آن با عدم تعادل مس: مس مازاد با روی تداخل عمل دارد، روی عنصر ضروری برای تولید آنزیم های گوارشی است، ازدیاد مس موجب بی اشتهایی و میزان بیش از حد آن فعالیت کبد و غده تیروئید را با مشکل روبرو می کند. اگر میزان مس بیش از حد بالا باشد شخص به اجبار رو به گیاه خواری خواهد رفت چرا که با کاهش آنزیم های گوارشی هضم گوشت برای این افراد سخت خواهد بود. منابع پروتئینی گیاهی بر عکس پروتئین های حیوانی دارای میزان مس به مقدار زیاد و روی به میزان کم می باشند. خیلی از افراد به خصوص نویسندگان اظهار می کنند که رژیم های گیاهی بخصوص حبوبات زیاد حس معنوی خاصی در آن ها ایجاد می کند، در واقع این مسمومیت به خاطر میزان مس زیاد است که در منابع پروتئینی گیاهی وجود دارد نه حس معنوی! افراد با میزان مس بالا معمولاً علاقه ای به خوردن منابع پروتئینی حیوانی به خصوص گوشت ندارند و بیشتر به کربوهیدرات‌ها روی می آورند چون با خوردن پروتئین حس سنگینی یا سایر علائم به آن ها دست می دهد.
ضعف غدد آدرنال: ازدیاد مس سبب تضعیف و نارسایی غدد آدرنال و برعکس ضعف غدد آدرنال موجب تجمع مس در بدن می گردد.
عللی که منجر به افزایش مس در بدن می شود:
ازدیاد مادرزادی: امروزه بسیاری از کودکان با میزان مس زیاد و کمبود روی به دنیا می آیند، به دلیل اینکه بدن مادرانشان دارای مس زیاد و کمبود روی می باشند.
استرس زیاد: استرس به هر شکلی باعث تهی شدن غدد آدرنال و کاهش روی در بدن می شود، کمبود روی سبب بالا رفتن میزان مس در بدن می گردد. هرگاه شخصی تحت استرس قرار می گیرد غدد آدرنال (فوق کلیوی) به کمک بدن شتافته و با تولید هورمون های مختلف به بدن کمک می کند تا از حالت فشار و استرس خارج شود به همین دلیل ممکن است شما بارها هنگام استرس دردی در ناحیه کلیه ها احساس کرده باشید، این امر موجب مصرف مقدار زیادی عنصر روی، منیزیم و ویتامین سی توسط بدن می گردد که کمبود هر 3 ماده سبب ازدیاد مس در بدن می شود.
خوردن بیش از حد منابع غذایی حاوی مس : شامل سویا، دل، جگر، قلوه، شکلات، چای سیاه، قارچ، گندم و محصولات تولید شده از آن، حبوبات، مغزها مانند گردو، پسته و بادام، تخمه ها بویژه تخم آفتابگردان و...
آب لوله کشی: آبی که از لوله ها ی مسی بگذرد دارای میزان بالایی مس می باشد.
کمبود مواد معدنی: کمبود منگنز، آهن، سلنیوم، کروم، روی و غیره در نهایت منجر به ازدیاد مس دربدن می گردد.
کمبود ویتامین ها: به ویژه ویتامین C و گروه B سبب تضعیف غدد آدرنال و افزایش مس در بدن می گردند.
مصرف مکمل ها غذایی به ویژه مولتی ویتامین ها: اکثر مولتی ویتامین ها دارای عنصر مس به میزان زیادی (حدود 1 الی 2 میلی گرم) می باشند. مصرف آن ها برای برخی از افراد که دچار کمبود مس می باشند مفید بوده در حالی که برای دیگر افراد که دارای مس مازاد می باشند بسیار خطرناک و مخرب است.
ناراحتی های کبدی: نارسایی کبدی و بیماری های مرتبط با کبد مثل هپاتیت C و غیره سبب کاهش فعالیت کبد شده، مس مازاد از طریق صفرا دفع می شود و در افراد با ناراحتی های کبدی، دفع مس به درستی صورت نمی گیرد.
خوردن میوه های سمپاشی شده: یکی از آفت کش هایی که بروی میوه ها و برخی گیاهان اسپری می شود سولفات مس است، در میوه هایی که دارای پوست نازک می باشند مانند گیلاس، آلبالو و غیره آفت کش ها جذب میوه شده که با شستن و پوست کندن از بین نمی روند و خوردن آن ها سبب افزایش میزان مس در بدن می شود.
راه های تشخیص ازدیاد مس:
آزمایش خون و ادرار به درستی ازدیاد مس را نشان نمی دهند چون مس معمولاً در کبد، مغز و سایر بافت های نرم تجمع می کند نه در ادرار و خون.
نمونه برداری از کبد تشخیص این بیماری را ممکن می سازد اما کمی دردناک و پر هزینه است بنا بر تجربه بنده آنالیز مو و بررسی میزان و نسبت الکترولیت های بدن به یکدیگر که بیانگر سرعت متابولیزم بدن است مناسب ترین روش برای تشخیض ازدیاد مس می باشد.
