هر آنچه باید درباره بیماری و واکسن آنفولانزا بدانید!

در این مقاله با ویروس و بیماری آنفولانزا، شانس ابتلا به آن، عوارض و درصد مرگ و میر ناشی از این بیماری آشنا می‌شویم تا بتوانیم جمع بندی کنیم زدن واکسن برای چه افرادی حیاتی و برای چه کسانی غیر ضروی است.

آنفولانزا یک ویروس RNA است. 4 نوع ویروس آنفولانزا وجود دارد نوع A, B, C, D. نوع D به انسان منتقل نمی شود، نوع C ویروس ضعیفی است و نباید نگران ابتلا به آن باشیم اما نوع A و B قدرت سرایت و بیماری‌زایی دارند. هر سال نوع A و B ویروس آنفولانزا با جهش‌های ژنتیکی تغییر ساختار می دهند و به شکل جدیدی تبدیل می شوند که برای بدن ما قابل شناسی نمی باشند به همین دلیل احتمال دارد هر سال به آنفولانزا مبتلا شویم و هیچگاه مادام العمر در برابر آن ایمن نمی شویم.

جهش ژنتیکی یعنی چه؟ روی سطح خارجی ویروس‌ها شاخک‌هایی وجود دارد که از طریق آن‌ها به سلول‌ها می چسبند و خود را وارد آن‌ها می کنند جنس این شاخک‌ها از پروتئینی بنام هموگلوتنین است. به این شاخک‌‌ها اسپایک (Spike) نیز گفته می شود. وقتی ویروس وارد بدن می شود سیستم ایمنی و گلبول‌های سفید که سربازهای دفاعی ما می باشند از روی شاخک‌های ویروس متوجه می شوند که عامل بیگانه‌ای که با سایر سلول‌ها متفاوت است وارد بدن شده و در مقابل آن‌ پادتن (آنتی بادی) تولید می کنند. آنتی بادی به این شاخک‌ها می چسبد و مانع ورود ویروس به سلول‌ها می شود و در نتیجه ویروس نمی تواند تکثیر یابد و به مرور از بین می رود. سیستم ایمنی دقیقا آنتی بادی را مطابق شاخک‌های ویروس تولید می کند که فقط به ویروس بچسبد نه به سایر سلول‌ها.

حال وقتی ویروس از فردی به فرد دیگر منتقل می شود تغییرات جزئی در شاخ‌های ویروس ایجاد می شود و زمانی که دفعات سرایت بین افراد جامعه زیاد شود این تغییرات نیز بیشتر می شوند که در اصطلاح به آن جهش ژنتیکی گویند.

وقتی تغییر ژنتیکی در ساختار ویروس رخ دهد آنتی بادی‌های قبلی و قدیمی که توسط سیستم ایمنی تولید شده‌اند احتمالا بروی ویروس جدید بی اثر یا کم اثر خواهند بود. به عبارتی به درستی به شاخک‌های ویروس نمی چسبند و باعث از بین رفتن ویروس نمی شوند.

حتما بخوانید: چه مکمل‌های غذایی هنگام ابتلا به کرونا (کووید-19) مصرف کنیم؟

این مطلب درباره بسیاری از ویروس‌ها از جمله آنفولانزا و کرونا که قدرت سرایت زیادی دارند صادق است و به مرور زمان شکل شاخک‌های آن‌ها عوض می شوند و به همین دلیل هیچگاه بدن در برابر این ویروس‌ها کامل و مادام العمر ایمن نمی شود.

واکسن آنفولانزا چطور ساخته می شود؟

در پایان زمستان هر سال دانشمندان شکل و آخرین تغییرات شاخک‌های ویروس آنفولانزا را بررسی می کنند و بر اساس آن واکسن سال آینده را طراحی می کنند و معمولا واکسن تولیدی اثر مناسب در جلوگیری از بیماری برای سال آینده خواهد داشت.

زدن واکسن آنفولانزا دو مزیت دارد، اول کمک به جلوگیری از ابتلا می کند و دوم، در صورت ابتلا، بیماری خفیف خواهد بود.

انواع واکسن آنفولانزا

دو نوع واکسن آنفولانزا در حال حاضر وجود دارد:

نوع اول با ساختار ویروس مرده (Inactivated Influenza Virus) است که روی بسته آن نوشه شده IIV که معمولا در برابر 4 نوع آنفولانزا ایمنی می دهد. این واکسن تزریقی و نسبتا بی خطر است.

نوع دوم، ویروس ضعیف شده (Live Attuited Influenza Virus) است که به شکل اسپری (Nasal Spray Flu Vaccine) می باشد و به آن LAIV گویند و فقط برای افراد سالم و بدون بیماری زمینه‌ای که سن آن‌ها بین 2 الی 49 سال باشد مناسب است. این واکسن در داخل بینی اسپری می شود و مناسب برای افرادی است که از سوزن می ترسند. کمی ریسک وجود دارد که ویروس در بدن قوی شود و موجب بیماری و آسیب گردد و در نتیجه فقط افراد سالم باید از آن استفاده کنند. زنان حامله و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند به هیچ عنوان نباید از این نوع واکسن استفاده کنند.

حتما بخوانید: بهترین مواد غذایی برای درمان کرونا کدامند؟

تاریخچه و آمار مرگ و میر بیماری آنفولانزا

در سال 1918 آنفولانزای خوکی که بعدا بنام آنفولانزای اسپانیایی معرف شد (چون مبدا این ویروس کشور اسپانیا بود) موجب مرگ حدود 50 میلیون نفر در دنیا شد. در سال 2009 نیز موجب مرگ بیش از 200.000 نفر گردید. این بیشترین آمار مرگ و میر توسط ویروس آنفولانزا بوده است. نام پزشکی این ویروس که موجب مرگ عده کثیری شد H1N1 است که از نوع ویروس A می باشد و واکسن‌ها در برابر آن ایمنی ایجاد می کنند.

هر سال در آمریکا حدود 12.5% از آمریکایی‌ها دچارعفونت آنفولانزا می شوند و بطور میانگین 200.000 نفر به مراقبت‌های بیمارستانی نیازمند می شوند که تا 50.000 نفر از آن‌ها فوت می کنند. این آمار برای کشور آمریکا با جمعیت 331 میلیون نفر است.

افراد بالای 65 سال بیشتر مستعد وخیم شدن حالشان هستند زیرا با افزایش سن سیستم ایمنی ضعیف‌تر می شود.

ویروس آنفولانزا چگونه ما را بیمار می کند؟

هنگامی که ویروس وارد بینی انسان می شود سلول‌های مجاری تنفسی را آلوده می کند. ویروس وارد سلول می شود و یکی مانند خود را تولید می کند و سلول‌های اطراف را نیز آلوده کرده و بدین ترتیب پخش می‌شود. این رویه ادامه می‌یابد تا سلول‌های زیادی عفونی شوند و در این زمان سیستم ایمنی وارد عمل می گردد.

راه‌های انتقال

ویروس معمولا از طریق بینی زمانی که به فرد آلوده نزدیک می شویم وارد بدن ما می شود. از فاصله 2 متری ویروس می‌تواند از قطراتی که با سرفه، عطسه یا حرف زدن در هوا پخش می شوند منتقل گردد. همچنین استفاده از ظرف، قاشق و چنگال یا لوازم شخصی فرد آلوده می تواند ما را بیمار کند.

علائم بیماری آنفولانزا

تب

گلودرد

سرفه

دردهای عضلانی

خستگی

آبریزش بینی و خلط گلو

حتما بخوانید: چگونه سیستم ایمنی بدن خود را تقویت و آماده کنیم؟

زمان انتقال بیماری به دیگران

یک فرد مبتلا به آنفولانزا می تواند یک روز قبل از بروز علائم و تا 7 روز بعد از آن دیگران را آلوده کند. البته بیشترین شانس انتقال 3 الی 4 روز اول بیماری است که فرد از خود علائم سرما خوردگی بروز می دهد.

چرا گاهی آنفولانزا کشنده می شود؟

در حقیقت این ویروس نیست که باعث بیماری شدید می شود بلکه واکنش شدید سیستم ایمنی است که در بعضی از بیماران رخ می‌دهد که می تواند خطرناک و یا حتی کشنده شود.

وقتی به آنفولانزا مبتلا می شوید بدن شما به میدان جنگ تبدیل می شود و یک جنگ میکروسکوپی راه می افتد. در حالی که ویروس وارد سلول‌ها می شود سلول‌ها برای دفاع یک ماده شیمیایی بنام سیتوکین Cytokine آزاد می کنند و از این طریق پیام به سلول‌های ایمنی جهت درخواست کمک می فرستند.

در حقیقت سیتوکین‌ها هستند که باعث علائم بیماری مانند تب، درد عضلات، خستگی و التهاب می شوند. اگر این نبرد ادامه پیدا کند گاهی سلول‌های آلوده، سیگنالی به سلول‌های دفاعی ارسال می کنند تا خود آن‌ها مورد هدف و حمله قرار گیرند و به اصطلاح خود را فدای مصلحت دیگر سلول‌ها می کنند تا آن‌ها آلوده نشوند. به این فرآیند آپوپتوز گویند.

گفته می شود در بعضی از افراد دو هفته طول می کشد تا بدن واکنش ایمنی نشان دهد و به میزان کافی آنتی بادی تولید کند. افرادی که واکنش ایمنی در آن‌ها کند است در این دو هفته ممکن است ویروس فرصت کافی داشته باشد تا در مجاری تحتانی تنفسی و ریه‌ها گسترش یابد که این امر باعث واکنش شدید سیستم ایمنی و ذات الریه می گردد.

البته این امر متداول نیست و در افرادی که سابقه بیماری‌های تنفسی و زمینه‌ای دارند یا پیر و یا کم سن می باشند و خانم‌های باردار بیشتر دیده می شود.
پس اگر جز افراد با ریسک بالا هستید حتما واکسن آنفولانزا را دریافت کنید.

حتما بخوانید: چگونه از ابتلا به ویروس HPV و زگیل تناسلی جلوگیری کنیم؟

چه زمانی باید واکسن آنفولانزا تزریق شود؟

برای کشورهایی که در نیم کره شمالی هستند مانند ایران، اواخر اکتبر و اوایل نوامبر یعنی اواخر آبان و اوایل آذر بهترین زمان برای دریافت واکسن می باشد و اگر در کشورهای نیم کره جنوبی زندگی می کنید مانند استرالیا اوایل آوریل یعنی اردیبهشت ماه زمان مناسب آن است.

چه کسانی باید واکسن آنفولانزا بزنند؟

گفته می شود همه افراد بالای 6 ماه واکسن بزنند اما به نظر بنده نه نیاز است و نه واقع بینانه و دلایل آن را در زیر توضیح می دهم.

تقریبا در تمامی کشورها این مقدار واکسن برای کل افراد جامعه در فصل بیماری وجود ندارد و این گفته که همه باید بزنند باعث ایجاد نگرانی و استرس همگانی می شود بویژه برای کسانی که امکان تهیه آنرا بدلیل محدودیت واکسن نداشته‌اند.

اگر اپیدمی (همه گیری) در یک کشور نباشد نیازی به واکسیناسیون همگانی نمی باشد.

علائم آنفولانزا در بیماران خیلی زود خود را نشان می دهد و دوره مخفی این بیماری نهایتا یکروز است به همین دلیل براحتی می توان از افراد بیمار دوری کرد.

اگر سالم باشید و به بیماری زمینه‌ای مبتلا نباشید سیستم ایمنی شما براحتی از پس این ویروس برمی آید.

نرخ مرگ و میر بیماری آنفولانزا پایین است.

اولویت زدن واکسن با کسانی است که سیستم ایمنی ضعیف دارند و یا دچار بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، بیماری‌های کلیوی، ریوی، قلب و عروق و غیره می باشند. همچنین سالمندان و کادر درمان توصیه می شود حتما واکسن آنفولانزا را بزنند.

اگر در فصل سرما قصد سفر دارید زدن واکسن آنفولانزا نیز توصیه می شود.

قابل ذکر است زدن واکسن آنفولانزا برای زنان باردار نیز بلامانع است.

عوارض واکسن آنفولانزا چیست؟

عوارض واکسن آنفولانزا خفیف است. در بعضی از افراد احساس درد در محل تزریق، بی حالی، تب خفیف و بدن درد ممکن است تا 2 روز بعد از تزریق مشاهده شود.
به مانند همه واکسن‌ها ممکن است باعث حساسیت آنافیلاکسی شود که شانس آن 1 نفر در هر 1 میلیون نفر است.

افراد با ریسک بالا چه کسانی هستند که حتما باید واکسن بزنند؟

افراد بالای 65 سال

کسانی که بیماری‌های مزمن دارند از قبیل مبتلایان به بیماری‌های تنفسی مانند آسم، قلب و عروق، دیابت، کلیوی، سرطان، افراد با ایمنی ضعیف، افرادی که استروئید یا کورتون مصرف می کنند و زنانی که هنوز 2 هفته از زایمان آن‌ها نگذشته است.

چه کسانی نباید واکسن آنفولانزا بزنند؟

نوزادان زیر 6 ماه

افراد با سابقه آلرژی به واکسن‌ها، Gelation، آنتی بیوتیک و تخم مرغ

چند شرکت برتر تولید کننده واکسن آنفولانزا در جهان

1.    شرکت سانوفی فرانسه (SANOFI)

2.    شرکت مرک (Merck) در آمریکا

3.    شرکت فایزر (Pfizer) در آمریکا

4.    شرکت جانسون و جانسون (Johnson & Johnson) در آمریکا و کانادا

5.    شرکت  Daiichi Sankyoدر ژاپن

6.    شرکت آسترازنکا (Astrazeneca) در انگلستان و هند

شرکت‌های معتبر دیگری نیز وجود دارند که صرفا به برخی از آن‌ها در بالا اشاره شد.